Obowiązek alimentacyjny rodzica wobec małoletniego dziecka - rozwód
Zgodnie z art. 58 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. 2023 poz. 2809) w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.
Rozstrzygnięcie Sądu o alimentach polega na obciążeniu obojga rodziców kosztami utrzymania i wychowania wspólnego małoletniego dziecka z jednoczesnym ustaleniem, że ten z rodziców, z którym dziecko nie będzie stale zamieszkiwało, dokonywał będzie okresowych świadczeń pieniężnych na rzecz dziecka w określonej wysokości.
Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Zakres świadczeń alimentacyjnych – wysokość alimentów
Wysokość świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb dziecka oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego rodzica.
Usprawiedliwione potrzeby dziecka
Obowiązek alimentacyjny rodziców obejmuje nie tylko dostarczanie dzieciom środków utrzymania, lecz także wychowania. Rodzice są zobowiązani zapewnić dziecku środki do zaspokojenia jego podstawowych potrzeb fizycznych (m.in. wyżywienie, mieszkanie, odzież, higiena osobista, leczenie), duchowych (kulturalnych), a także środki wychowania (m.in. kształcenie ogólne i zawodowe).
Alimenty obejmują część wydatków związanych z utrzymaniem mieszkania, które dziecko zajmuje wraz ze sprawującym nad nim opiekę rodzicem. Powyższe wydatki powinny być dzielone po równo, przy uwzględnieniu liczby osób zajmujących dane mieszkanie. W ramach tych wydatków uwzględnić należy m.in. opłaty eksploatacyjne, prąd, gaz, ogrzewanie, wodę, wywóz odpadów. Analogicznie zasady obowiązują, w sytuacji, gdy mieszkanie jest najmowane, przy czym uwzględnić należy udział dziecka w kosztach czynszu najmu.
Koszty związane z edukację dziecka obejmują m.in. zakup podręczników i innych pomocy naukowych, wydatki na komitet rodzicielski, składki klasowe, wycieczki szkolne, ubezpieczenie dziecka. Rodzic powinien również pokrywać uzasadnione koszty zajęć dodatkowych dziecka, które mają na celu rozwój jego umiejętności, np. zajęć sportowych, językowych. Ponadto rodzice powinni ponosić racjonalne koszty wypoczynku dziecka, rozrywki (np. kina, teatru, opery), a także koszty związane z jego leczeniem specjalistycznym i rehabilitacją.
Co do zasady, dzieci mają prawo do równej stopy życiowej z rodzicami - zarówno wtedy, gdy żyją z nimi wspólnie, jak i wtedy, gdy żyją oddzielnie. Tym samym, rodzice powinni zapewniać dziecku warunki materialne odpowiadające tym, w jakich żyją sami.
Zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego do alimentów
W orzecznictwie przyjęto się, że wysokość świadczeń alimentacyjnych zależna jest od zarobków i dochodów, jakie zobowiązany rodzic może i powinien uzyskiwać przy właściwym i pełnym wykorzystaniu swoich zdolności i kwalifikacji zawodowych, tj. możliwości zarobkowych. Wobec tego, Sąd ustalając wysokość alimentów należnych małoletniemu nie kieruje się rzeczywistymi zarobkami i dochodami zobowiązanego rodzica, lecz jego wiekiem, stanem zdrowia, przygotowaniem zawodowym, wykształceniem, możliwością zdobycia pracy w miejscu, w którym mieszka, jak i możliwością jego opuszczenia.
Dla zobrazowania powyższego, poniżej podajemy przykład zacytowany wprost z wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 22 maja 2013 r., sygn. akt I Ca 154/13: „Powód jest człowiekiem zdrowym, ma wyższe wykształcenie, jest lekarzem weterynarii. Te kwalifikacje w zestawieniu z jego wiekiem i doświadczeniem zawodowym, w pełni usprawiedliwiają oczekiwanie, że dochody powoda nie będą niższe od przeciętnego wynagrodzenia. Jeżeli nie pozwala na ich uzyskiwanie prowadzona działalność, zasadne jest oczekiwanie określonej zmiany poprzez np. zatrudnienie się na podstawie umowy o pracę”.
Z kolei, przy ustalaniu możliwości majątkowych zobowiązanego rodzica znaczenie mają składniki jego majątku, z którego może uzyskać dochody, np. dochody z posiadanych akcji i obligacji, czynsz pobierany w związku z oddaniem w najem nieruchomości. Jeżeli zobowiązany do alimentacji nie może zaspokoić usprawiedliwionych potrzeb dziecka, może być on zmuszony do zbycia składników swojego majątku.
Obowiązek alimentacyjny rodzica, z którym dziecko stale zamieszkuje
W przypadku rodzica, z którym dziecko stale zamieszkuje, obowiązek alimentacyjny jest realizowany poprzez osobiste starania oraz bieżące pokrywanie kosztów jego utrzymania. Wobec tego, rodzic sprawujący codzienną opiekę na dzieckiem, zwolniony jest z materialnych świadczeń alimentacyjnych w zakresie, w jakim podejmuje osobiste starania o utrzymanie i wychowanie małoletniego, zaspokajając jego potrzeby. Poprzez ww. starania rodzica należy rozumieć m.in. dbanie o zdrowie i higienę dziecka, pomoc w kształceniu i rozwijaniu zainteresowań, nadzór nad nim, przygotowywanie posiłków.
Świadczenia, które nie wpływają na wysokość zasądzonych alimentów
Zgodnie z art. 135 § 3 k.r.o. na wysokość zasądzonych alimentów nie wpływa pobieranie m.in. świadczenia wychowawczego (800+), świadczenia rodzinnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego.
Pobieranie powyższych świadczeń nie może być wykorzystywane przez zobowiązanego rodzica do zmniejszenia swojego obowiązku alimentacyjnego. Celem tych świadczeń jest dodatkowe wsparcie rodziców poprzez częściowe pokrycie wydatków związanych z zaspokojeniem potrzeb życiowych i wychowawczych dziecka.
Alimenty na rzecz dziecka w trakcie trwania rozwodu
Sprawy rozwodowe, w zależności od stopnia ich skomplikowania, trwają średnio od 6 miesięcy do nawet kilku lat.
Już na etapie sporządzania pozwu o rozwód lub odpowiedzi na pozew, można wnioskować o wydanie przez Sąd postanowienia zabezpieczającego, w którym rodzic (ten rodzic, z którym dziecko nie zamieszkuje) zostanie zobowiązany przez cały okres trwania postępowania do płacenia alimentów na rzecz małoletniego.
W uzasadnieniu wniosku należy uprawdopodobnić usprawiedliwione potrzeby dziecka i możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego rodzica. Do wniosku należy załączyć m.in. dowody, które pozwolą Sądowi ustalić możliwości finansowe zobowiązanego rodzica oraz potrzeby dziecka, w tym koszty ich zaspokojenia, np. faktury imienne, potwierdzenia przelewów.
Postanowieniu zabezpieczającemu alimenty Sąd nadaje z urzędu klauzulę wykonalności. W przypadku uchylania się przez zobowiązanego rodzica od płatności alimentów, rodzic odbierający alimenty w imieniu dziecka może wszcząć postępowanie egzekucyjne w toku, którego Komornik będzie ściągać od dłużnika zaległe i bieżące alimenty zasądzone na rzecz małoletniego.
Jeżeli nie jesteś w stanie samodzielnie sporządzić pozwu o rozwód, pozwu o alimenty, wniosku o zabezpieczenie roszczenia alimentacyjnego lub występować przez Sądem. Adwokat, radca prawny z naszej Kancelarii chętnie udzieli Ci wsparcia na wszystkich etapach postępowania.