Niniejszy artykuł poświęcony zostanie możliwości kapitalizowania odsetek od dłużnej sumy na gruncie obowiązujących przepisów prawa cywilnego. Fundamentalnym przepisem Kodeksu Cywilnego, który statuuje co do zasady zakaz anatocyzmu jest art. 482 § 1 Kodeksu Cywilnego, zgodnie z którym od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy.
Powyższy przepis nakłada na strony istotne ograniczenie w doliczaniu zaległych odsetek do dłużnej sumy. Aby zrozumieć wspomniany artykuł należy odwołać się do dwóch bardzo ważnych terminów prawa cywilnego – do daty wymagalności oraz opóźnienia w spełnieniu świadczenia.
Terminem wymagalności roszczenia nazywamy okres, w którym dłużnik mógł spełnić świadczenie bez żadnych dodatkowych konsekwencji (jakimi są np. odsetki za opóźnienie), co wynika wprost z przepisu art. 455 k.c., zgodnie z którym jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.
Przykładowo odwołując się do stosunku zobowiązaniowego, który powstaje na podstawie umowy ubezpieczenia, na mocy art. 817 § 1 k.c. ubezpieczyciel obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie trzydziestu dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. Wskazane w przepisie 30 dni jest terminem wymagalności roszczenia, po upływie którego Ubezpieczyciel pozostaje w zwłoce w stosunku do należnej i niewypłaconej kwoty odszkodowania. Jeśli więc należne odszkodowanie w rozumieniu art. 361 k.c. nie zostało ww. terminie wypłacone Ubezpieczyciel pozostaje po jego upływie w zwłoce co do niewypłaconej części odszkodowania.
Na terminowość świadczeń odszkodowawczych Zakładu Ubezpieczeń wskazuje także treść wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 1999 r. – „Świadczenia odszkodowawcze zakładu ubezpieczeń są terminowe. Zakład nie pozostaje jednak w opóźnieniu co do kwot nie objętych jego "decyzją", jeżeli poszkodowany po jej otrzymaniu lub wcześniej nie określi kwotowo swego roszczenia.” - sygn. akt. III CKN 315/98
Przenosząc powyższe przepisy i przytoczony wyrok na rzeczywistość rozważmy możliwe terminy i kwoty, od których Poszkodowany może żądać odsetek w konkretnym stanie faktycznym. Załóżmy, że Poszkodowany zgłosił szkodę w wysokości 300 zł ubezpieczycielowi zobowiązanemu do świadczenia w dniu 15 stycznia 2019 r. Ubezpieczyciel po przeprowadzeniu postępowania ustalającego swoją odpowiedzialność co do zasady wypłacił na rzecz Poszkodowanego odszkodowanie w wysokości 200 zł w dniu 25 stycznia 2019 r.
W wyżej przedstawionym stanie faktycznym roszczenie stało się wymagalne w dniu zgłoszenia szkody (15 stycznia 2015 r.) i po upływie 30 dni od tej daty Ubezpieczyciel pozostawał w opóźnieniu co do różnicy pomiędzy należną a wypłaconą kwotą odszkodowania (100 zł). Wysokość roszczenia z tytułu szkody Poszkodowany wprost wskazał w zgłoszeniu, w związku z czym Ubezpieczyciel pozostaje w opóźnieniu po 30 dniach od dnia zgłoszenia szkody w konkretnej wysokości co do różnicy. W przedstawionych okolicznościach pierwszym dniem, w którym Ubezpieczyciel pozostaje w opóźnieniu jest 15 luty 2019 r., w związku z czym od należnej kwoty różnicy możemy żądać odsetek właśnie od tego dnia do dnia zapłaty.
Jeśli Ubezpieczyciel odmawia zapłaty odszkodowania i decydujemy się na skierowanie pozwu o zapłatę należnej różnicy możemy w ww. okolicznościach wnieść również o zasądzenie odsetek za opóźnienie. Natomiast zgodnie z powołanym na wstępie art. 482 § 1 Kodeksu Cywilnego od zaległych odsetek możemy żądać odsetek za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa. W związku z powyższym kapitalizacja odsetek w takim przypadku będzie możliwa od dnia 15 lutego 2019 r. do dnia poprzedzającego dzień wniesienia pozwu. Przy założeniu, że decydujemy się na wniesienie pozwu 15 marca 2019 r. możemy do dłużnej sumy (100 zł) doliczyć odsetki ustawowe za opóźnienie należne od dnia 15 lutego 2019 r. do 14 marca 2019 r., co przełoży się na żądaną w pozwie należną kwotę.
Sensem kapitalizacji odsetek jest fakt, że od dnia wytoczenia powództwa jesteśmy uprawnieni do żądania odsetek od zaległej sumy uwzględniającej zarówno roszczenie główne (dłużną sumę) jak i zaległych odsetek (15 lutego 2019 r. – 14 marca 2019 r.). Alternatywą dla takiego rozwiązania byłoby żądanie w pozwie odsetek od dnia 15 lutego 2019 r. do dnia zapłaty wyłącznie od kwoty 100 zł. Korzyścią w przypadku skapitalizowania odsetek jest zwiększona kwota żądania jak i możliwość dochodzenia odsetek od tej zwiększonej kwoty od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.
Warto w pozwie dokładnie wskazać w jaki sposób dokonaliśmy obliczenia odsetek, jakiego okresu dotyczą, oraz od jakiej kwoty są naliczone. Jeśli nie sprecyzujemy i nie uzasadnimy wysokości żądania pozwu Sąd może, zamiast wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym lub upominawczym rozpoznać sprawę na rozprawie. Warto zauważyć, że opłata od pozwu rozpoznawanego w postępowaniu nakazowym lub upominawczym jest niższa i wynosi ¼ opłaty stosunkowej (wynika to wprost z art. 19 § 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Jeśli Sąd nie znajdzie podstaw do rozpoznania sprawy w tym trybie ryzykujemy poniesieniem pełnej opłaty stosunkowej od wartości przedmiotu sporu. Bezpieczna ocena wszelkich okoliczności sprawy i ryzyk w tym kontekście nie może się odbyć bez pomocy profesjonalnego pełnomocnika.
Nie można w prawdzie tracić z oczu opłaty sądowej, która w przypadku większej wartości przedmiotu sporu również jest wyższa. Nie powinno to jednak rodzić w wierzycielu żadnych obaw, ponieważ na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Nadto, w związku z § 3 wskazanego artykułu do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. Wynagrodzenie pełnomocnika, które strona przegrywająca zobowiązana jest zwrócić ograniczone jest stawkami opłat określonymi w odrębnych przepisach - ulega zwiększeniu w zależności od wartości przedmiotu sporu, więc także ze względu na tą okoliczność kapitalizowanie odsetek można rozpoznawać jako korzystną praktykę zarówno dla wierzyciela jak
i profesjonalnego pełnomocnika, bez pomocy którego skuteczne dochodzenie możliwych kwot jest najczęściej niemożliwe. Zapoznaj sie z ofertą naszej kancelarii adwokackiej!