Podstawową i najbardziej powszechną odpowiedzialnością ponoszoną za popełnienie błędu medycznego jest odpowiedzialność cywilna. Elementarny w tym przypadku cel stanowi wyrównanie uszczerbku w dobrach prawnie chronionych poszkodowanego, czyli kompensacja. Pacjent, który poniósł szkodę majątkową z reguły może oczekiwać restytucji pieniężnej. Natomiast jeżeli skutkiem wadliwego leczenia są np. cierpienia psychiczne i fizyczne czy krzywda moralna, osoba, która ucierpiała, może ubiegać się o zadośćuczynienie.
Elementy tej odpowiedzialności, które muszą wystąpić łącznie, stanowią: zawinione zdarzenie, szkoda oraz związek przyczynowo skutkowy pomiędzy nimi. Opiera się ona na zasadzie winy. Cechę charakterystyczną stanowi również to, iż kompensacja następuje w pełnym zakresie, w którym pacjent doznał uszczerbku spowodowanego błędnym leczeniem.
Możliwość wystąpienia z powództwem cywilnym i prowadzenia postępowania przeciwko lekarzowi opiera się na zasadzie winy, niezależnie od jej stopnia. Wynika z tego, iż poniesie on odpowiedzialność wyłącznie wtedy, gdy zostaną spełnione łącznie dwa elementy winy: obiektywny, czyli bezprawność działania lub zaniechania oraz subiektywny – podmiotowa zarzucalność czynu. Brak możliwości przypisania osobie wykonującej zawód medyczny tych elementów skutkuje, w opinii sądów, twierdzeniem, że człowiek ten nie odpowiada za błąd medyczny. Pogląd taki wyraził między innymi Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 grudnia 1970 r.(II CR 543/70, OSN 1970, poz. 136).
Warto również podkreślić, że w przypadku tego rodzaju postępowań wykazania związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem sprawczym a szkodą, co do zasady nie można uznać za absolutnie pewne, co wynika z faktu, iż związków zachodzących w dziedzinie medycyny zazwyczaj nie da się sprowadzić do prostego wynikania jednego zjawiska z drugiego. Nie wymaga się jednak, aby powiązania między wadliwym zastosowaniem lub brakiem zastosowania określonej procedury, a następującą w konsekwencji tego zdarzenia szkodą miały charakter bezpośredni. Przyjmuje się, że istnieje ono również wtedy, gdy określone efekty stworzyły warunki korzystne dla powstania innego skutku powodującego uszczerbek dla pokrzywdzonego.
Zgodnie z zasadą zawartą w przepisie art. 6 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, ciężar wykazania przesłanek odpowiedzialności lekarza spoczywa na pacjencie, ponieważ to on jest osobą, która z danego faktu wywodzi skutki prawne. Z tego też powodu musi on zgromadzić wszelkie dowody, które pozwolą mu wykazać, że w sprawie został popełniony błąd medyczny, a osoba za niego odpowiedzialna powinna stanąć przed sądem.
Środki pieniężne, które mogą zostać przyznane osobie poszkodowanej mają postać odszkodowania, zadośćuczynienia oraz renty. Sąd zasądza je, jeśli w jego ocenie wiążą się one ze zdarzeniem szkodowym.
Osoba poszkodowana działaniem lub zaniechaniem osoby wykonującej zawód medyczny ma prawo ubiegania się o odszkodowanie, zadośćuczynienie oraz rentę. Po jego stronie leży możliwość odzyskania wszelkich kosztów wynikających z wyrządzenia szkody na jego osobie, pod warunkiem, że pozostają one w związku z tym zdarzeniem. Ocena zasadności należy do sądu, przed którym toczy się postępowanie. Podstawowym wydatkiem niezbędnym w przypadku bycia pacjentem, który został poddany błędnej terapii lub diagnozie, są koszty leczenia. Muszą być one celowe i konieczne, a także poniesione w celu uzyskania poprawy zdrowia albo z potrzebą utrzymania tego stanu na określonym poziomie, niepogarszania go. Przykładowe okoliczności, w których sądy przyznają koszty leczenia na rzecz poszkodowanych, to: konsultacje u specjalistów, nawet nierefundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, transport na wizyty lekarskie oraz zajęcia rehabilitacyjne, zakup lekarstw, środków specjalnego odżywiania, przyjazd osób bliskich do pacjenta, jeśli ma to wpływ na jego szybszy powrót do zdrowia, zapewnienie opieki osób trzecich, nabycie niezbędnych urządzeń, sprzętu rehabilitacyjnego, przystosowanie pojazdu do potrzeb osoby niepełnosprawnej.
Na podstawie przepisu art. 445 § 1 k.c. poszkodowanemu może zostać przyznane zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Kwoty, które są zasądzane z tego tytułu, nie zostały ustawowo określone i zależą od okoliczności konkretnej sprawy. Jako krzywda rozumiane są zarówno cierpienia fizyczne, czyli ból i podobne do niego dolegliwości, jak i cierpienia psychiczne, a więc ujemne uczucia, wynikające np. z konieczności zmiany sposobu życia, kompleksów związanych z zeszpeceniem czy wyłączenie z życia zawodowego, rodzinnego, towarzyskiego. Celem zadośćuczynienia jest przede wszystkim złagodzenie doznanych przez powoda cierpień. Winno ono mieć charakter całościowy i obejmować zarówno te już doznane, jak i te, które zapewne nastąpią w przyszłości. Pod rozwagę powinien być brany całokształt okoliczności, w tym rozmiar nieprzyjemności, ich nasilenie i czas trwania, nieodwracalność następstw, rodzaj wykonywanej pracy, szanse na przyszłość, poczucie nieprzydatności społecznej, bezradność życiową oraz inne czynniki podobnej natury. Zarówno w orzecznictwie, jak i w nauce prawa, przyjmuje się, iż zadośćuczynienie pełni funkcję kompensacyjną, przyznana bowiem suma pieniężna ma stanowić przybliżony ekwiwalent poniesionej szkody niemajątkowej.
Pacjentowi, wobec którego podczas leczenia został popełniony błąd medyczny,na gruncie postępowania cywilnego może zostać również przyznana renta w razie całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej, zwiększenia się potrzeb poszkodowanego lub zmniejszenia się jego widoków powodzenia na przyszłość.
Przy dochodzeniu roszczeń związanych z błędem medycznym nieodzowna jest pomoc prawna adwokata bądź radcy prawnego, który ustali zasadność roszczenia i skutecznie uzyska należne świadczenie. Radcowie prawni i adwokaci z kancelarii Jankowski & Radomska sp. p. specjalizują się w dochodzeniu przed sądem należnego odszkodowania, zadośćuczynienia czy renty z tytułu błędu medycznego.