Pod koniec ubiegłego roku, 15 listopada 2023 r., weszły w życie ważne zmiany w zakresie prawa spadkowego – zarówno prawa materialnego, jak i procedury cywilnej. Warto się z nimi zapoznać. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na datę, od jakiej te zmiany znajdą zastosowanie – nie zawsze będzie to bowiem data wejścia w życie ustawy nowelizującej.
W 2009 r. prawo spadkowe przeszło istotną zmianę w zakresie kręgu osób dziedziczących z ustawy. W tzw. trzeciej grupie znaleźli się bowiem dziadkowie – dziedziczenie dziadków. Odtąd dziadkowie dochodzili do dziedziczenia w przypadku braku bliższych krewnych spadkodawcy, tj. małżonka, dzieci, rodziców i rodzeństwa (i ich zstępnych). Zmiana ta, którą oceniamy pozytywnie, doprowadziła do ograniczenia sytuacji, w której Skarb Państwa dochodził do dziedziczenia zamiast dalszych krewnych (dziadków i ich zstępnych). Konsekwencją zwiększenia kręgu spadkobierców okazało się jednak wydłużenie postępowań spadkowych. Z tego względu obecnie, począwszy od 15 listopada 2023 r. doszło do ważnych zmian. Mianowicie, jeśli na dzień śmierci spadkodawcy jego dziadkowie nie żyją (lub odrzucą spadek), ich udziały w częściach równych przypadają ich dzieciom. Dalej, gdyby ich dzieci nie dożyły otwarcia spadku, dziedziczą ich dzieci. Na tym się spawa kończy. Zmiana polega więc zasadniczo na tym, że przy braku dziadków, nie dochodzą do dziedziczenia ich zstępni bez ograniczeń (dzieci, wnuki, prawnuki, praprawnuki, itd.), tylko dziedziczenie kończy się na wnukach dziadków. Jeśli wnuków nie ma (lub zmarły przed otwarciem spadku), ta część spadku przypada pozostałym dziadkom. Jeśli żaden z dziadków nie dożył otwarcia spadku i nie ma ich dzieci i wnucząt (oraz pasierbów spadkodawcy) – dziedziczy gmina lub Skarb Państwa. Warto odnotować, że omawiane zmiany stosuje się do spadków otwartych od 15 listopada 2023 r. Zatem, w sprawach gdzie spadkodawca zmarł przed tą datą, stosuje się przepisy dotychczasowe.
Ograniczenie kręgu spadkobierców przekłada się również na zmiany w procedurze cywilnej w spawach o stwierdzenie nabycia spadku. W sprawa wszczętych i niezakończonych od dnia 15 listopada 2023 r., wzywając potencjalnych spadkobierców, sąd ograniczy się do: małżonka, zstępnych, osób przysposobionych, rodziców i rodzeństwa. Pozostałych spadkobierców sąd wezwie tylko wówczas jeśli będą mu znani. Zmiana zatem polega na tym, że jeśli wnioskodawca nie wskaże sądowi dalszych krewnych (np. zstępnych rodzeństwa, dziadków, dzieci lub wnuków dziadków) – sąd nie będzie ich ustalał z urzędu. Nakłada to obowiązek, szczególnie na wierzycieli spadkodawcy, aby samodzielnie poszukiwali dalszych krewnych, celem ustalenia spadkobiercy dłużnika. Zmiana ta niewątpliwie przyspieszy postępowania spadkowe, które niejednokrotnie trwają latami. Sąd nie będzie prowadził już czasochłonnych poszukiwań (w tym przez ogłoszenia), przerzucając ten obowiązek na wnioskodawcę.
Jeśli masz pytania w ww. materii lub chciałbyś omówić inną sprawę z zakresu spadkowego, skontaktuj się z naszą kancelarią. Umówimy spotkanie z naszym radcą prawnym lub adwokatem specjalizującym się z prawie spadkowym.