Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej osoba, która wymaga całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogąca samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, jeśli nie ma możliwości zapewnienia jej niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, może zostać umieszczona w domu pomocy społecznej. Pomimo tego, że taki rodzaj pomocy często jest jedynym rozwiązaniem dla starszych czy ciężko chorób osób, konieczność ponoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej może stanowić duże obciążenie dla członków rodziny takiej osoby. Opłatami za pobyt w DPS obciążony jest bowiem w pierwszej kolejności mieszkaniec domu, ale w przypadku gdy nie posiada on środków, które pozwoliłyby na uiszczenie pełnej odpłatności obowiązek ten przechodzi na małżonka, zstępnych i wstępnych, a dopiero w ostatniej kolejności na gminę, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej.
Biorąc pod uwagę, że miesięczny koszt pobytu w DPS wynosi kilka tysięcy złotych, warto wiedzieć kiedy zachodzą podstawy do całkowitego lub częściowego zwolnienia z konieczności jego poniesienia. W pierwszej kolejności badane są możliwości finansowe osoby zobowiązanej do uiszczania płatności. Obecnie kwota pozostająca po uiszczeniu opłaty przez członka rodziny osoby przebywającej w DPS nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego, które nie jest kwotą stałą, ale ustalaną przez Radę Ministrów w Rozporządzeniu.
Jeśli okaże się, że osoba zobowiązana do uiszczania opłaty spełnia warunek finansowy, należy sprawdzić czy zachodzą podstawy do zwolnienia od ponoszenia opłaty. Ustawodawca zdecydował, że osoby wnoszące opłatę lub obowiązane do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej można zwolnić z tej opłaty częściowo lub całkowicie, na ich wniosek, po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego, w szczególności jeżeli:
1) wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;
2) występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;
3) małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;
4) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko;
5) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty lub jej rodzic przebywała w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, na podstawie orzeczenia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej osobie kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańcowi domu;
6) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty przedstawi wyrok sądu oddalający powództwo o alimenty na rzecz osoby kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu;
7) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty wykaże, w szczególności na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku, rażące naruszenie przez osobę kierowaną do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu obowiązku alimentacyjnego lub innych obowiązków rodzinnych względem osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty.
Wymienione przesłanki organ może stosować uznaniowo. Oznacza to, że nawet jeśli występuje, któraś ze wskazanych wyżej okoliczności, organ może, ale nie musi zwolnić osobę zobowiązaną z konieczności ponoszenia odpłatności w całości lub w części.
Do zwolnienia z odpłatności organ jest natomiast zobligowany, jeśli do wniosku o zwolnienie zostanie załączone prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu mieszkańca DPS władzy rodzicielskiej nad osobą zobowiązaną wraz z oświadczeniem, że władza rodzicielska nie została przywrócona lub prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu tego mieszkańca za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego popełnione na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej zstępnego, małoletniego lub pełnoletniego nieporadnego ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny rodzeństwa lub jej rodzica, chyba że skazanie uległo zatarciu. Zwolnienia te obejmują wówczas również zstępnych osoby zwolnionej z opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej.
Z uwagi na to, że w większości przypadków, zwolnienie od opłat będzie zależało od decyzji urzędnika reprezentującego organ, szczególnie istotne jest zgromadzenie wszystkich argumentów przemawiających za zwolnieniem i odpowiednie sformułowanie wniosku o zwolnienie. Zapraszamy do kontaktu z radcą prawnym Sebastianem Jankowskim, który posiada doświadczenie w sprawach z zakresu pomocy społecznej.