Zadłużony spadek może przysporzyć wiele problemów. Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza chroni spadkobiercę przed odpowiedzialnością.
W terminie 6 miesięcy od uzyskania informacji o śmierci danej osoby spadkobierca może przyjąć spadek wprost (czyli bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe), przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza (czyli z ograniczeniem odpowiedzialności za długi do wartości odziedziczonego spadku) albo odrzucić spadek.
Dobrodziejstwo inwentarza wyróżnia się tym, że spadkobierca obciążony jest długami jedynie do wysokości wartości spadku.
Jako przykład może posłużyć nam sytuacja, w której zmarły pozostawił po sobie długi, ale także siedlisko warte 500.000,00 zł. Spadkobiercami w tym przypadku są dwaj synowie zmarłego. Udział w niniejszym siedlisku każdego ze spadkobierców wynosi po ½ dla każdego z nich. Jeżeli zatem udział w siedlisku jest wart 250.000,00 zł to spadkobierca odpowiada za długi jedynie do kwoty 250.000,00zł.
Spis inwentarza dokonywany jest na zlecenie sądu przez komornika. Można jednak złożyć wniosek osobiście do komornika o sporządzenie spisu inwentarza. Spadkobiercy zostaną poinformowani listownie przez komornika, kiedy i gdzie odbędzie się spis inwentarza. Komornik w spisie inwentarza ustala, które rzeczy powinny znaleźć się w spisie, sprawdza zobowiązania spadkodawcy (jego długi tj. stan rachunku bankowego, zaległości w płatnościach itp.).
Zamiast wniosku o spis inwentarza spadkobierca może sporządzić samodzielnie wykaz inwentarza. Istnieje zasadnicza różnica pomiędzy spisem inwentarza, a wykazem inwentarza. Wykaz inwentarza jest dokumentem sporządzanym samodzielnie, bez udziału osób trzecich tj. bez komornika sądowego, rzeczoznawców majątkowych oraz biegłych. Wykaz inwentarza sporządzany jest przez spadkobiercę. Istotny jest fakt, że w tym dokumencie wartość składników spadku jest szacunkowa i określana tylko i wyłącznie przez spadkobiercę, dlatego istnieje ryzyko, że długi spadkodawcy będą znacznie wyższe, w przypadku kiedy spadkobierca nie powziął o nich informacji. Dodatkowo należy pamiętać, że w przypadku podjęcia decyzji o sporządzenie wykazu inwentarza samodzielnie tj. przez spadkobiercę nie wolno zatajać prawdy i faktów dotyczących długów spadkowych o których spadkobierca ma informację. Prywatny spis inwentarza można złożyć w dowolnym sądzie, który ma obowiązek przesłania go do właściwego sądu spadku, który umieści ogłoszenie o jego złożeniu na stronie internetowej.
Kolejną możliwością jest złożenie wykazu inwentarza w formie protokołu notarialnego tj. z udziałem notariusza, który wprawdzie nie uczestniczy w sporządzeniu wykazu inwentarza, ale przesyła go do sądu w formie protokołu. Koszt takiego wykazu to około 200 zł + vat 23%.
Sporządzenie wykazu inwentarza lub spisu inwentarza jest konieczne, jeżeli spadkobierca chce ograniczyć swoją odpowiedzialność za długi.
W przypadku złożenia wniosku do sądu o sporządzenie spisu inwentarza przez komornika Sąd zobowiąże komornika do sporządzenia spisu inwentarza. Warto zaznaczyć, że wiąże się to z kosztami: 100 zł opłata sądowa, koszty rzeczoznawców, którzy na zlecenie komornika wykonają wyceny. Możliwe jest złożenie przez spadkobiercę wniosku do Sądu o zwolnienie z poniesienia kosztów ze względu na złą sytuację finansową, jednak ostateczna decyzja w tym zakresie należy do Sądu.
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone przed sądem lub notariuszem.
Oświadczenie o prostym przyjęciu spadku lub z dobrodziejstwem inwentarza albo o odrzuceniu spadku może być złożone przed notariuszem lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie. Notariusz lub sąd prześle niezwłocznie oświadczenie, wraz z załącznikami, do sądu spadku.
Złożenie oświadczenia może nastąpić jako samodzielna czynność przed sądem lub notariuszem lub też zostać złożone w ramach sprawy o stwierdzenie nabycia spadku. Należy jednak pamiętać, że oświadczenie musi być złożone we wskazanym terminie 6 miesięcy. Z treści art. 640 k.p.c. wynika, że właściwym do przyjęcia samego tylko oświadczenia o przyjęciu spadku jest sąd miejsca zamieszkania spadkobiercy. Sąd właściwy do przyjęcia oświadczenia o przyjęciu spadku przekazuję go do sądu spadku – tj. sądu rejonowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy.
W sytuacji niezłożenia oświadczenia w ww. terminie istnieje domniemanie, że spadek został przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza, czyli z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe do wartości odziedziczonego spadku.
Polskie prawo nie przewiduje możliwości wstrzymania się od podjęcia decyzji i złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku do momentu uzyskania pełnej informacji o wartości spadku i długów spadkowych.
Zgodnie z art. 1019 k.c., jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:
1) uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;
2) spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.
Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby złożył oświadczenie, z którego chce się wycofać, albo nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.
W przypadku gdy spadkobierca oszacuje, iż długi spadkowe nie przewyższają wartości czynnej niniejszego spadku zalecane jest złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym, w którym spadkobierca wskaże, że chce przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza. W przypadku złożenia niniejszego wniosku koniecznym będzie dokonanie opłaty w kasie sądu od ww. wniosku w kwocie 100 zł oraz 5 zł opłaty za wpis do rejestru spadkowego.
Wniosek wraz z załącznikami może być również wysłany za pośrednictwem przesyłki pocztowej. W takim przypadku opłatę należy uiścić przelewem elektronicznym na nr rachunku bankowego sądu, a potwierdzenie tej opłaty dołączyć do niniejszego wniosku w formie załącznika. Zapoznaj się z naszą ofertą kancelarii prawnej!