Na wstępie warto wskazać, że szkoda niemajątkowa (krzywda) określana jest w prawie polskim jako szkoda niewywołującą negatywnych następstw w majątku poszkodowanego. Będzie to więc wszystko to, co w znaczącym stopniu ujemnie wpływa na samopoczucie osoby poszkodowanej. Mogą być to zarówno cierpienia fizyczne (ból i dolegliwości doznane przez osobę poszkodowaną) jak i psychiczne (negatywne uczucia przeżywane w związku ze szkodą).
Polskie prawo przewiduje szereg sytuacji w których tak zdefiniowana krzywda podlegała będzie naprawieniu.
Taka możliwość przewidziana jest chociażby w treści art. 445 k.c., który to przepis dopuszcza, w przypadku doznania uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, możliwość przyznania przez sąd odpowiedniej sumy zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
Podobnie art. 448 k.c. wskazuje, że w razie naruszenia dobra osobistego, osobie, której dobro osobiste zostało naruszone sąd może przyznać odpowiednią sumę zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. O dobrach osobistych człowieka mówi art. 23 k.c., wskazując, że należą do nich między innymi zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa czy też artystyczna.
Oba wyżej wymienione przepisy, określając możliwe do przyznania przez sąd zadośćuczynienie, posługują się zwrotem „odpowiednie”.
Wobec tego jakie cechy czy też okoliczności należałby brać pod uwagę określając wspomniane „odpowiednie” zadośćuczynienie? Innymi słowy jaka wysokość zadośćuczynienia będzie odpowiednia w danej sprawie?
Odpowiedzi na to pytanie dostarcza bogaty dorobek orzecznictwa. Nie sposób oczywiście odnieść się do wszystkich istotnych w tej kwestii tez i twierdzeń formułowanych przez orzecznictwo, ale warto poruszyć kilka najistotniejszych.
W pierwszej kolejności wskazać należy, że kryterium o znaczeniu podstawowym będzie rozmiar doznanej krzywdy na który składa się jej rodzaj, charakter, długotrwałość cierpień i ich intensywność oraz nieodwracalność skutków (tak przykładowo wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 22 listopada 2017 r. sygn. akt IV CSK 8/17).
Ważnym kryterium warunkującym wysokość zadośćuczynienia w sprawach związanych z uszkodzeniem ciała jest z całą pewnością wiek osoby poszkodowanej. Jak trafnie zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 września 2002 r. sygn. akt IV CKN 1266/00 „Istotnym elementem indywidualizującym jest wiek poszkodowanego. Intensywność cierpień z powodu kalectwa jest większa u człowieka młodego skazanego na rezygnacje z radości życia jaką daje zdrowie, możność pracy i osobistego rozwoju”.
Znaczenie mają także kwestie związane z powstaniem po stronie poszkodowanego uczucia bezradności, utratą możności wykonywania określnego zawodu, czy też utratą możliwości realizacji pasji lub hobby (tak przykładowo wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 18 grudnia 1975 r. sygn. akt I CR 862/75).
Warto wspomnieć także, że stopień winy sprawcy szkody ma znaczenie dla ustalenia odpowiedniej sumy zadośćuczynienia, gdyż jej szczególne natężenie może prowadzić do przyznania większej sumy z tego tytułu (tak przykładowo Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 18 kwietnia 2002 r. sygn. akt II CKN 605/00).
Częstokroć spotkać się można z odwoływaniem się do kwot zasądzanych w podobnych przypadkach. Kryterium to bywa jednak często zawodne. Przykładowo w wyroku Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 14 lutego 2008 r. sygn. akt II CSK 536/07, stwierdzono, że „Natężenie doznanych krzywd zależy od indywidualnych cech poszkodowanego. Dlatego okoliczności wpływające na wysokość zadośćuczynienia, podobnie jak kryteria ich oceny, powinny być rozważane indywidualnie wobec konkretnej osoby pokrzywdzonego, bez względu na wysokość zadośćuczynienia zasądzonego w innej sprawie”.
Na zakończenie wspomnieć należy niezwykle istotny postulat, mianowicie, że zadośćuczynienie pieniężne, z uwagi na swój charakter kompensacyjny, winno przedstawiać dla poszkodowanego odczuwalną wartość ekonomiczną (tak przykładowo wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 7 marca 2013 r. sygn. akt II CSK 364/12).
Reasumując powyższe wskazać należy, że ustalanie „odpowiedniej” sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego jest procesem dokonywanym w oparciu o szereg zindywidualizowanych czynników, w pierwszej kolejności związanych z rozmiarem i charakterem samej szkody, biorąc pod uwagę także takiego rodzaju czynnik jak jej wpływ na przyszłość poszkodowanego, wiek tej osoby, niemożność wykonywania zawodu czy pasji, uwzględniając jednocześnie stopień winy sprawcy, a suma zasądzana z tego tytułu winna kompensować poszkodowanemu doznany uszczerbek niemajątkowy i mieć dlań odczuwalną wartość ekonomiczną. Zapoznaj się z ofertą naszej kancelarii adwokackiej w Warszawie!